De geschiedenis van Zen

Iedereen heeft wel eens gehoord van ZEN en regelmatig hoor je mensen iets zeggen in de trant van “Dit is zó Zen”. Maar wat is Zen nu eigenlijk, waar komt het vandaan en hoe heeft deze Oosterse filosofie zich zo in het Westen kunnen verspreiden?

Ontstaan 
De vroegste wortels van het Zen Boeddhisme liggen bij een Indiase prins, Siddharta Gouttama die al op jonge leeftijd op zoek ging naar de bron van het menselijke lijden. Na veel omzwervingen en diepe meditatie kwam hij tot groot inzicht en wel dat het meeste lijden van de mens voortkomt uit zijn eigen gevoelens van begeerte, afkeer en onwetendheid. Met andere woorden: als je die negatieve gevoelens kunt herkennen ben je al een heel eind op weg naar het verminderen van het lijden in je leven. Prins Gouttama werd daarom de Boeddha genoemd, een naam die ‘De Ontwaakte’ betekent.

Boeddha was niet van plan te gaan prediken om zijn inzichten te verspreiden. Hij was ervan overtuigd dat ieder mens zelf tot inzicht moest komen: volgens hem hadden veel mensen “bestofte ogen”, m.a.w. ze waren nog niet klaar om dit inzicht tot zich te nemen. Maar de goden vonden het inzicht van de Boeddha zo belangrijk dat ze hem dwongen om dat met anderen te delen.

In het India van zo’n 2.600 jaar geleden waarin de goden het de mensen knap lastig konden maken, viel de boodschap dat ieder mens zelf verantwoordelijk is voor zijn daden en dat het geen zaak is om de schuld van het lijden bij een ander te leggen, maar eerder bij je eigen reacties op alles wat zich in je leven voordoet, in vruchtbare aarde. Al snel kreeg de Boeddha dan ook vele volgelingen en verspreidde zijn boodschap zich door de hele oosterse wereld. 

Ontwikkeling
Vanuit India verspreidde het Boeddhisme zich via Korea naar China. Daar kwam het sterk onder invloed van het Taoïsme. Het Taoïsme (De Weg) is een levensfilosofie die stelt dat alles zich in perfecte harmonie bevindt en dat die harmonie niet iets statisch is, maar voortdurend verandert. Het leven bevindt zich in een perfect evenwicht, waardoor niets kan bestaan zonder zijn tegenpool. Er ontstond een Boeddhistische stroming die Chan genoemd werd en die in feite een mix was van het Boeddhisme en het Taoïsme.

Vanuit China verspreidde Chan zich naar Japan waar het Zen genoemd werd en zich ontwikkelde tot een echte kloostercultuur. Begin jaren 50 van de vorige eeuw, leefde er in de VS een grote groep Japanners die behoefte had aan een spirituele leider. Zij nodigden de Zenleraar Maezumi Roshi uit, die al spoedig een grote groep volgelingen, zowel Japanners als Amerikanen kreeg. 

Maezumi begreep dat de Japanse kloostercultuur zich moest aanpassen aan de Westerse leefwijze en denkwijze van Amerikanen. Al spoedig werd Zen een belangrijke stroming onder mensen die op zoek waren naar spiritualiteit en samen na wilden denken over de grote levensvragen.

Een van de leerlingen van Maezumi Roshi, Genpo Roshi stichtte in Europe een Zengroep en vandaaruit verspreidde Zen zich over heel Europa.

Zen in Nederland
Ook in Nederland is Zen niet meer weg te denken uit het spirituele landschap. Sinds de start in Amerika heeft Zen zich ontwikkeld van een kloostercultuur tot een lekencultuur. Opnieuw heeft Zen zich aangepast aan de cultuur en de gewoontes van het land. 

Zen is van de vele Boeddhistische stromingen de minst dogmatische, maar dat wil nog niet zeggen dat we alle oude ceremoniën en rituelen in één keer overboord zetten. In feite zijn ook de Zen Boeddhisten in Nederland op zoek naar spiritualiteit en zingeving, gestoeld op eeuwenoude Oosterse wijsheid, maar wel in een Westers jasje. 

De oude rituelen doen ons soms een beetje vreemd aan, maar de meeste mensen die er zich voor openstellen ontdekken na een tijdje dat rituelen er wel degelijk toe doen, dat ze behulpzaam zijn bij leven in aandacht en iedere keer weer bewust keuzes maken. Het maakt niet uit of je de meditatieruimte met de linker- of de rechtervoet eerst betreedt, maar door bewust iedere keer met links naar binnen te stappen, creëer je voor jezelf een moment waarin je het leven van alledag achter je laat en de stilte van de meditatie binnenstapt.